Podział majątku małżonków po rozwodzie, a obciążenie nieruchomości hipoteką

Powyższe zagadnienie wielokrotnie było przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. Istotne z praktycznego punktu widzenia jest postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2017 r., sygn. I CSK 54/16, Biul.SN 2017/5/13, które odwróciło dotychczasową praktykę orzeczniczą. Przed dniem wydania ww. postanowienia w judykaturze powszechnie przyjmowało się, że o ile spłata długu hipotecznego po dacie orzeczenia o podziale majątku wspólnego nie jest nakładem z majątku osobistego na majątek wspólny, to obciążenie hipoteką wpływa w sposób oczywisty na wartość nieruchomości, a zatem przy jej ustalaniu w toku podziału majątku wspólnego sąd powinien uwzględnić to obciążenie, podobnie jak obowiązany jest rozważyć obniżenie wartości z powodu obciążenia w postaci służebności, czy dożywocia. Wartość tych obciążeń odlicza się zarówno przy ustalaniu składników majątku wspólnego, jak i przy zaliczaniu wartości nieruchomości przyznanej jednemu z małżonków na poczet przysługującego mu udziału w majątku wspólnym (vide: m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2013 r., sygn. II CSK 650/12, LEX nr 1408410).

Sąd Rejonowy rozpoznający sprawę w I instancji do dokonania rozliczeń między byłymi małżonkami przyjął niekwestionowaną przeze obie strony wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w kwocie 350 000,00 zł, bez uwzględnienia okoliczności, że prawo do lokalu jest obciążone hipoteką na rzecz PKO BP S.A. z siedzibą w W., zabezpieczającą spłatę udzielonego na zakup tego mieszkania kredytu. Wskazał, że w sprawie o podział majątku wspólnego byłych małżonków, sąd dokonuje podziału składników majątkowych (aktywów), natomiast nie rozstrzyga o zaciągniętych przez oboje małżonków w czasie trwania wspólności ustawowej i niespłaconych jeszcze długach oraz nie dokonuje „podziału” zobowiązań byłych małżonków, w tym także poprzez potrącenie przyszłych zobowiązań. Sąd Rejonowy podniósł, że oboje małżonkowie są stroną umowy kredytowej, co oznacza, iż ich zobowiązanie ma charakter solidarny, a podział majątku nie wpływa na obowiązek dłużników osobistych spłaty tego kredytu zgodnie z umową. Przyszłe raty kredytu są zobowiązaniem niewymagalnym w chwili orzekania o podziale majątku, wymagalność poszczególnych rat powstaje bowiem dopiero w dniu ustalonym w harmonogramie spłat kredytu. Spłata wymagalnych rat kredytu przez oboje małżonków lub przez jednego z nich po dokonaniu podziału majątku wspólnego, może być podstawą do regresu między nimi jako dłużnikami solidarnymi na podstawie art. 376 k.c. oraz w razie sporu – podstawą dochodzenia rozliczeń z tego tytułu w postępowaniu sądowym, albowiem nie stoi temu na przeszkodzie art. 567 § 3 w zw. z art. 688 w zw. z art. 618 § 3 k.p.c. Sąd Okręgowy podzielił ww. stanowisko.